የኢትዮጵያ የአስተዳደር መዋቅር kleptocracy እና kakistocracyን ያቀፈ ሥርዓት ነው ሲሉ አንዳንድ ተቺዎች የውይይት ርዕስ ሆኖ ቆይቷል።

1 -የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ የሀገሪቱ ይፋዊ ስም ሲሆን በዚህ ስም ያለው እያንዳንዱ ቃል ፖለቲካዊ ትርጉም አለው፡-

 1. ፌደራል፡

 ኢትዮጵያ የተዋቀረችው በፌዴራል መንግሥት ነው፣ ማለትም ሥልጣን በማዕከላዊ (ፌዴራል) መንግሥት እና በክልል መንግሥታት መካከል የተከፋፈለ ነው። ኢትዮጵያን ልዩ የሚያደርገው የብሔር ተኮር ፌደራሊዝም ስርአቷ ነው— ክልላዊ መንግስታት በዋናነት በጎሳ ላይ የተመሰረቱ እና እራሳቸውን በራሳቸው የማስተዳደር ብሎም የመገንጠል ህገመንግስታዊ መብት አላቸው (የኢትዮጵያ ህገ መንግስት አንቀጽ 39)። ይህ ሥርዓት በ1995 በወጣው ሕገ መንግሥት ለተለያዩ ብሔረሰቦች እውቅና ለመስጠትና የራስ ገዝ አስተዳደር እንዲኖር ተደረገ።

 2. ዴሞክራሲያዊ፡

 ሀገሪቱ በዲሞክራሲያዊ መርሆች መመራት እንዳለባት ቃሉ ይጠቁማል፡- የህግ የበላይነት፣ መደበኛ ምርጫ፣ የሰብአዊ መብት ጥበቃ እና የዜጎች የአስተዳደር ተሳትፎ። ይሁን እንጂ ኢትዮጵያ ሙሉ ዴሞክራሲያዊ አስተዳደርን ከማስፈን አኳያ ፈተናዎች ገጥሟታል፤ ከእነዚህም መካከል የምርጫ ተዓማኒነት፣ የፕሬስ ነፃነት እና የፖለቲካ ጭቆና ያሉ ጉዳዮችን ጨምሮ።

 3. ሪፐብሊክ:

 ይህ የሚያመለክተው ኢትዮጵያ ንጉሣዊ አገዛዝ ወይም አምባገነን መንግሥት አለመሆኗን ነው። ይልቁንም መሪዎች የሚመረጡበት፣ ሉዓላዊነቱም የህዝብ የሆነባት ሀገር እንድትሆን ነው።

 4. የኢትዮጵያ፡

 ይህ የሚያመለክተው የበርካታ ብሔረሰቦች፣ የቋንቋ እና የባህል ቡድኖች ብሔር-ብሔረሰቦችን በአንድ ብሄራዊ ማንነት ውስጥ ነው፣ ምንም እንኳን ይህ አንድነት በታሪክ አከራካሪ እና በፖለቲካዊ ውስብስብነት የቀጠለ ቢሆንም።

 የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ በፖለቲካዊ መልኩ ዲሞክራሲን እና የራስን እድል በራስ የመወሰን መብትን ጨምሮ የመገንጠል መብትን ጨምሮ በህገ መንግስታዊ ማዕቀፉ የብዙ ብሄር ብሄረሰቦች ያሉት ፌዴሬሽን ነው። የፖለቲካ ምህዳሩ የሚቀረፀው በብሄር ግጭት፣ በስልጣን ማእከላዊነት እና በራስ ገዝ አስተዳደር፣ ማንነት እና አስተዳደር ላይ በሚደረጉ ትግሎች ነው።

2-የሀገሪቱ ወቅታዊ የፖለቲካ ሁኔታ በፖለቲካ ንድፈ ሃሳቦች በሚገለጽበት ጊዜ፡-

Kleptocracy እና Kakistocracy መረዳት

 የኢትዮጵያ የአስተዳደር መዋቅር kleptocracy እና kakistocracyን ያቀፈ ሥርዓት ነው ሲሉ አንዳንድ ተቺዎች የውይይት ርዕስ ሆኖ ቆይቷል።  እነዚህ ቃላት ምን ማለት እንደሆነ እና አንድምታዎቻቸውን እንዘርዝራቸው።

የኢትዮጵያ ታዳጊ አስተዳደር፡ የአኖክራሲ ውህደት፣ ክሮኒ ካፒታሊዝም እና ክሌፕቶክራሲ

  ከቅርብ ዓመታት ወዲህ፣ የኢትዮጵያ ፖለቲካና ኢኮኖሚ ምህዳር ውስብስብ እና ያልተረጋጋ የአስተዳደር ምልክቶችን እያንጸባረቀ ነው—ግልጽ በሆነ ዲሞክራሲ ወይም አምባገነንነት ሳይሆን በአኖክራሲ፣ ኮርኒ ካፒታሊዝም እና በክሌፕቶክራሲ ቅይጥ። እነዚህ ተደራራቢ ሥርዓቶች ሥልጣን የተማከለበት፣ ሙስና የተስተካከለበት፣ ኢኮኖሚያዊ ዕድል ለጥቂቶች የሚውልበት ደካማ የፖለቲካ ሥርዓት ይፈጥራል። ይህንን የአስተዳደር ሞዴል ለመረዳት እነዚህን ውሎች እና ባህሪያቶቻቸውን እያንዳንዱን ማሸግ ይጠይቃል።

  1. አኖክራሲ፡ በመካከል ያለ መንግሥት

  አኖክራሲ ፍፁም ዲሞክራሲያዊም ሆነ ፍፁም አምባገነን ያልሆነ የፖለቲካ ስርዓት ነው። ብዙውን ጊዜ የሚከተሉትን ባህሪዎች አሉት

  ደካማ ተቋማት

  ደካማ የህግ የበላይነት

  ወጥነት የሌለው የመብት ማስከበር

  ያልተረጋጋ ወይም የተጭበረበረ ምርጫ

  በኢትዮጵያ መደበኛ ምርጫ እና ሕገ መንግሥት ዲሞክራሲያዊ አካላትን ይጠቁማሉ። አሁንም እውነታው የፖለቲካ ጭቆና፣ የሚዲያ ሳንሱር፣ የጎሳ ፖለቲካ እና ውሱን ግልጽነት፣ ስልጣኑን ሙሉ በሙሉ ሳያጠናክር ሥርዓቱን ወደ አምባገነንነት መግፋት ነው።

  2. ኮርኒ ካፒታሊዝም፡ ኃይል እና ትርፍ ለተገናኙት።

  ክሮኒ ካፒታሊዝም የሚመነጨው የኢኮኖሚ ስኬት በስልጣን ላይ ካሉት ጋር ባለው ግንኙነት ላይ የተመሰረተ እንጂ በውድድር ወይም በአዳዲስ ፈጠራዎች ላይ የተመሰረተ አይደለም። የእሱ ምልክቶች የሚከተሉትን ያካትታሉ:

  ለታማኝ ልሂቃን የተሰጡ የመንግስት ውሎች እና ፈቃዶች

  ለውጭ ሰዎች የገበያ መዳረሻ ውስን ነው።

  ደንብ እና የታክስ ፖሊሲ ውስጥ ሞገስ

  ከፖለቲካ ስልጣን ጋር የተቆራኘ አነስተኛ የንግድ ልሂቃን

  ኢትዮጵያ ውስጥ ከገዥው ፓርቲ ባለስልጣናት ጋር በቅርበት የተሳሰሩ ቢዝነሶች ብዙ ጊዜ አድልኦ ሲደረግላቸው ገለልተኛ ስራ ፈጣሪዎች ግን ይታገላሉ። ይህ ስርዓት ኢኮኖሚውን ያዛባል፣ ፍትሃዊ ውድድርን ይከላከላል፣ የረጅም ጊዜ እድገትን ይገድባል።

  3. ክሌፕቶክራሲ፡ በስርቆት ይገዛል።

  ክሊፕቶክራሲ ማለት “የሌቦች አገዛዝ” ማለት ነው - መሪዎች ሥልጣንን ተጠቅመው ራሳቸውን ለማበልጸግ የሚጠቀሙበት ሥርዓት ነው። ያካትታል፡-

  የህዝብ ሀብት መዝረፍ

  የሀገር ሀብት አላግባብ መጠቀም

  ሚስጥራዊ ስምምነቶች እና የባህር ዳርቻ መለያዎች

  ተጠያቂነት ማጣት

  ኢትዮጵያ ውስጥ ያለው የክሌፕቶክራሲያዊ ባህሪ ያልተቆጠረ የመሰረተ ልማት ወጪ፣ ሙስና የመሬት ስምምነቶች እና የመንግስት የስራ ቦታዎችን ለግል ሃብት ማዋልን ያጠቃልላል። ህብረተሰቡ የሀብት መከማቸትን እንደ ብቃት ሳይሆን ለስልጣን ቅርበት ነው የሚያየው።

  4. የዚህ ድብልቅ አስተዳደር ባህሪያት

  በኢትዮጵያ ውስጥ ያለው ይህ የአኖክራሲ፣ የክሪኒ ካፒታሊዝም እና የክሌፕቶክራሲ ውህደት ልዩ ነገር ግን አደገኛ ሞዴልን ከሚከተሉት ባህሪያት ያስገኛል፡

  የልሂቃን የበላይነት፡- የፖለቲካና የኢኮኖሚ ሥልጣን የሚይዘው በጥቃቅንና በተገናኙ ልሂቃን ነው።

  የተቋማዊ ድክመት፡- ፍርድ ቤቶች፣ ፓርላማዎች እና የቁጥጥር አካላት ፖለቲካዊ ይዘት ያላቸው ወይም አቅም የሌላቸው ናቸው።

  የብሄር መከፋፈል፡- ፖለቲካ ብዙ ጊዜ የተመሰረተው በብሄር ማንነት ላይ እንጂ በአገር አንድነት ላይ አይደለም፣ አለመረጋጋትን ያባብሳል።

  የታፈነ ተቃውሞ፡ ጋዜጠኞች፣ የተቃዋሚ መሪዎች እና የሲቪል ማህበረሰብ ማስፈራራት ወይም እስራት ይደርስባቸዋል።

  ህዝባዊ ብስጭት፡- ዜጎች እንደተገለሉ ይሰማቸዋል፣ በመንግስት ተቋማት ላይ እምነት የላቸውም፣ እና ብዙ ጊዜ በሊቃውንት መበልጸግ ድህነትን ይጋፈጣሉ።

 የክሊፕቶክራሲ እና የካኪስቶክራሲ ባህሪያት

 ሁለቱም kleptocracy እና kakistocracy በሚከተሉት ምልክቶች ተለይተዋል፡-

 - ሙስና፡ በስልጣን ላይ ያሉትን የሚጠቅም መስፋፋትና ስልታዊ ሙስና።

 - አላግባብነት፡ ከህዝብ ጥቅም ይልቅ የግል ጥቅም የሚያስቀድም ደካማ ውሳኔ እና አስተዳደር።

 - የተጠያቂነት እጦት፡ በስልጣን ላይ ያሉት ሙስና እና ስልጣኔን ያላግባብ መጠቀም እንዲስፋፋ በማድረግ ለድርጊታቸው ተጠያቂ አይደሉም።

 - ተቋማትን ማዳከም፡- ስልጣንና ቁጥጥርን ለማስቀጠል እንደ ፍትህ እና ሲቪል ሰርቪስ ያሉ ተቋማትን ማዳከም።

 አንድምታ ለኢትዮጵያ

 የኢትዮጵያ የአስተዳደር መዋቅር በእርግጥም kleptocracy እና kakistocracyን የሚያሳይ ከሆነ፣ ለሀገሪቱ እድገትና መረጋጋት ከፍተኛ አንድምታ ሊኖረው ይችላል።  እነዚህም የሚከተሉትን ያካትታሉ:

 - የኢኮኖሚ መቀዛቀዝ፡- ሙስና እና ብልሹ አሰራር የኢኮኖሚ እድገትና ልማትን ሊያደናቅፉ ይችላሉ።

 - ማህበራዊ አለመረጋጋት፡ ሙስና እና ስልጣንን ያለአግባብ መጠቀም ወደ ህብረተሰቡ አለመረጋጋት እና አለመረጋጋት ያመራል።

 - የእምነት መሸርሸር፡- ዜጎች በተቋማት እና በመሪዎች ላይ ያላቸውን እምነት ሊያጡ ይችላሉ፣ ይህም ስርዓቱን የበለጠ ያናጋዋል።

 በማጠቃለያው፣ 

  የኢትዮጵያ የአስተዳደር ሞዴል ዛሬ ስልጣኑን አለመረጋጋት ወደ ሚጠብቅበት፣ ሀብት በአድልዎ ወደ ሚከፋፈለበት፣ ህዝቡ ድምፅ ወይም እድል ወደሌለው ስርአት እያመራ ይመስላል።   ሀገሪቱ የዲሞክራሲን መሰረታዊ ነገሮች እንደያዘች፣ የጨዋታው መሰረታዊ ህጎች በአኖክራሲያዊ ቁጥጥር፣ በክህሎት ካፒታሊዝም እና በክሌፕቶክራሲያዊ ተግባራት የተመሰረቱ ናቸው።

  ይህንን አዙሪት ለመስበር ኢትዮጵያ ጠንካራ ተቋማት፣ የህግ የበላይነት እና ከታማኝነት ላይ የተመሰረተ ፖለቲካ ወደ ብቃት ላይ የተመሰረተ አስተዳደር እንድትሸጋገር ያስፈልጋል - ዜግነት እንጂ ግንኙነት ሳይሆን መብትን እና እድሎችን የሚወስንበት።

እንደ ኢትዮጵያ ያሉ የአስተዳደር መዋቅሮችን ለመተንተን የkleptocracy እና የካኪስቶክራሲ ተለዋዋጭነትን መረዳት ወሳኝ ነው።  የእነዚህን ስርዓቶች ባህሪያት እና አንድምታዎች በመገንዘብ ሀገሪቱን የተጋረጡ ተግዳሮቶችን እና ወደፊት ሊሆኑ የሚችሉ መንገዶችን በተሻለ ሁኔታ መገምገም እንችላለን።